معرفی رشته عمران
پردیس فناوری کیش_طرح مشاوره متخصصین صنعت و مدیریت _گروه مهندسی_عمران
در این مطلب به رشته مهندسی عمران پرداخته‌ایم و سعی کرده‌ایم تناسب آن با روحیات افراد، دروسی که برای موفقیت در این رشته مهندسی باید در آنها پایه‌ای قوی‌تر داشت، گرایش‌های آن، بازار کار و سایر موارد مرتبط را مورد بررسی قرار دهیم.
رشته مهندسی عمران مناسب چه کسانی است؟
رشته مهندسی عمران مناسب آن دسته از داوطلبانی است که به علوم فیزیک و ریاضی به‌صورت کاربردی علاقه‌مند هستند. همچنین، افرادی که علاقه به ساخت و ساز و طراحی سازه‌ها و ساختمان‌ها دارند به این رشته گرایش خواهند داشت. به عبارتی، مهندسی عمران، رشته‌ای کاربردی است و علوم محض در آن به ندرت مطالعه می‌شوند. از زیرمجموعه‌های مهندسی عمران می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- سازه‌های سبک مانند ساختمان‌های مسکونی و ساختمان‌های مقاوم در مقابل زلزله، سیل و آتش
- سازه‌های عظیم‌تری مانند برج‌ها
- سازه‌های مرتبط با آب مانند سد، سکوهای دریایی، اسکله و غیره
- تونل، پل، سیلو، مخازن ذخیره مصالح، دکل‌های مخابرات، نیروگاه‌های برق
- ساخت و ساز فرودگاه‌ها، جاده‌ها و راه‌ها
- بهسازی و اصلاح خاک‌های نامناسب پیش از احداث سازه‌ها
- حوزه‌های تخصصی مرتبط با منابع آب و شبکه‌های فاضلاب و محیط زیست
و مواردی از این قبیل، همگی از حوزه‌های مهندسی عمران هستند که هر کدام زیر مجموعه‌های وسیعی را شامل می‌شوند. علاقه‌مندان به طراحی و اجرای این قبیل سازه‌ها در رشته مهندسی عمران موفق خواهند شد.
کدام دروس دوره دبیرستان در رشته مهندسی عمران بیشتر کاربرد دارند؟
گرایش‌های رشته مهندسی عمران برای ادامه تحصیل چه هستند؟
رشته مهندسی عمران در سطح کارشناسی دارای سه گرایش عمران–عمران، عمران–نقشه‌برداری و عمران–آب است.
گرایش عمران–عمران: رشته مهندسی عمران-عمران به نسبت سایر گرایش‌ها جامع‌تر و وسیع‌تر است و زیر مجموعه‌های بیشتری را شامل می‌شود. دانشجوی مهندسی عمران–عمران مسائل مربوط به تمامی گرایش‌های مقاطع بالاتر رشته مهندسی عمران از جمله سازه، خاک و پی، راه و ترابری و هیدرولیک را مطالعه می‌کند.
گرایش عمران–نقشه‌برداری: این گرایش، قدری جزئی‌تر است و صرفا به مطالعه مباحث مربوط به نقشه‌برداری به منظور تعیین پستی‌ها و بلندی‌های منطقه پیش از شروع عملیات ساخت و ساز می‌پردازد. نکته قابل توجه این است که نقشه‌برداری بیشتر برای سازه‌های بزرگ خارج از شهر مثل سیلوها، پل‌ها، تونل‌ها و سدها کاربرد دارد. از این رو عملیات میدانی و صحرایی این رشته زیاد است. دانشجویان پیش از انتخاب این گرایش بایستی به این مساله توجه کنند و پیشنهاد می‌شود در صورتیکه تمایل به انجام عملیات میدانی ندارند به سراغ این رشته نروند.
گرایش عمران–آب: این گرایش نیز مانند گرایش نقشه‌برداری، قدری جزئی است و به مطالعه مباحث مرتبط با منابع آب مانند رودخانه‌ها، سدها و کانال‌های آبیاری می‌پردازد.
رشته مهندسی عمران در ایران تا مقطع دکتری تدریس می‌شود و فارغ‌التحصیلان مقطع کارشناسی می‌توانند در مقطع کارشناسی ارشد و سپس در مقطع دکتری در گرایش‌های مختلف زیر به تحصیل ادامه دهند:
سازه: هدف از مهندسی سازه، تحلیل رفتار اجزای تشکیل‌دهنده سازه و مدل نمودن المان‌ها تحت بارهای استاتیکی است. این رشته بیشترین ظرفیت پذیرش را در بین گرایش‌های مختلف مهندسی عمران در دانشگاه‌های کشور دارد و به نوعی عموم مردم رشته مهندسی عمران را با این گرایش می‌شناسند. سایر گرایش‌های این رشته به نسبت جدیدتر هستند. از پرکاربردترین نرم‌افزارهای مرتبط با این گرایش می‌توان به Etabs ،Sap ،Safe اشاره کرد.
ژئوتکنیک: مهندسی ژئوتکنیک یا مهندسی خاک و پی از شاخه‌های مهندسی عمران است که در آن رفتار خاک تحت بارهای وارده از سازه‌های گوناگون مطالعه می‌شود. از جمله مباحث مورد مطالعه در این گرایش می‌توان به تخمین ظرفیت باربری خاک زیر پی و نشست فونداسیون‌ها اشاره کرد. همچنین مباحثی از جمله ایجاد پایداری شیب‌ها و گودبرداری‌ها با استفاده از روش‌هایی مانند میخ‌کوبی، انکراژ، دیوارهای مسلح شده با ژئوسنتتیک و غیره، تحلیل و طراحی سدهای خاکی، پی‌های عمیق و نیمه‌عمیق، بهسازی خاک، آزمایش‌های درجا پیش از اجرای پروژه‌های عمرانی از موارد مورد مطالعه در این گرایش هستند. از جمله دروس مختلف در سطح کارشناسی ارشد این گرایش می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
مهندسی پی پیشرفته، مکانیک خاک پیشرفته، دینامیک خاک، مکانیک سنگ، مهندسی تونل، مهندسی سدهای خاکی، آب‌های زیرزمینی، زمین‌شناسی مهندسی، ریاضیات مهندسی، ژئوتکنیک دریایی، مکانیک محیط‌های پیوسته، روش اجزای محدود و روش‌های عددی در مکانیک خاک.
سازه‌های هیدرولیکی: مهندسی سازه‌های هیدرولیکی در واقع ترکیبی از گرایش‌های سازه و آب است. دروس اصلی این گرایش عبارتند از: هیدرولیک پیشرفته، طراحی هیدرولیکی سازه‌ها، روش اجزاء محدود، هیدرودینامیک، هیدرولیک محاسباتی، اندرکنش آب و سازه، هیدرولوژی پیشرفته، ریاضیات عالی مهندسی، مکانیک محیط‌های پیوسته، آب‌های زیرزمینی، سدهای خاکی و سدهای بتنی.
مهندسی زلزله: در رشته مهندسی زلزله، هدف تحلیل و بررسی نیروهایی است که به‌صورت خارجی به سازه اعمال می‌شوند. به‌طور مثال نیروی زلزله و باد از جمله نیروهای دینامیکی و جانبی هستند که به سازه وارد می‌شوند. بررسی نحوه عملکرد سازه در مقابل این بارها و پیشنهاد راهکارهایی برای مقابله و بررسی رفتار لرزه‌ای سازه از اهداف اصلی این گرایش هستند.
راه و ترابری: گرایش راه و ترابری، به موضوع طراحی هندسی راه و راه آهن، اجرا و روسازی راه‌ها و جاده‌ها می‌پردازد. این گرایش نیز همانند گرایش نقشه‌برداری، عملیات صحرایی و میدانی زیادی داشته و دانشجویان حین انتخاب آن باید به این موضوع توجه داشته باشند.
مهندسی و مدیریت منابع آب: در مهندسی و مدیریت منابع آب به مباحث مربوط به جمع‌آوری و تصفیه فاضلاب‌ها و نیز تاسیسات مرتبط با فاضلاب از قبیل مخازن ذخیره و خطوط انتقال پرداخته می‌شود. همچنین، مباحثی مانند بررسی مکانیزم انتقال رسوب رودخانه‌ها، رفتارهای مختلف رودخانه‌ها و کنترل سیلاب از جمله موارد مورد بحث در گرایش مدیریت منابع آب هستند. از آنجایی‌که هنوز تمامی شهرهای کشور ایران به سیستم فاضلاب شهری متصل نشده‌اند و برای تخلیه فاضلاب با مشکل‌هایی مواجه هستیم، بازار کار این رشته به نسبت رو به رشد اس
سازه‌های دریایی: گرایش سازه‌های دریایی، شامل تحلیل و طراحی سازه‌های مرتبط با دریا مانند سکوهای نفتی، جک‌آپ‌ها، اسکله و مواردی از این قبیل است. از آنجایی که ایران در شمال و جنوب مرزهای دریایی دارد و از سوی دیگر دریاهای کشورمان نفت‌خیز هستند، فارغ‌التحصیلان این گرایش می‌توانند در پروژه‌های مرتبط با صنعت نفت و گاز در سواحل و دریای شمالی و جنوبی کشور مشغول به کار شوند.
مهندسی مدیریت ساخت: گرایش مهندسی مدیریت ساخت آموزش‌های لازم در زمینه اصول مدیریت صحیح اجرای پروژه‌های عمرانی را در اختیار دانشجویان قرار می‌دهد. دانستن مسائل مربوط به مدیریت و کنترل پروژه در روند ساخت و اجرا، مدیریت صحیح مصالح و زمان، آشنایی با امور قراردادها در ابعاد حقوقی موجب دستیابی بیشتر به موفقیت در پروژه‌های عمرانی خواهد شد، آنهم به ویژه در پروژه‌های بزرگ ملی که هزینه زیادی را در بر می‌گیرند.
مهندسی برنامه‌ریزی حمل و نقل: در این گرایش به برنامه‌ریزی حمل و نقل در چهار بخش مجزای دریایی، ریلی، هوایی و جاده‌ای پرداخته می‌شود. در بخش شهری، فارغ‌التحصیلان این گرایش به مطالعه مباحث حمل و نقل و ترافیک درون شهری می‌پردازند و می‌توانند در سازمان‌های حمل و نقل ترافیک، ادارات راه و ترابری و شهرداری‌ها مشغول به کار شوند.
مهندسی محیط زیست: از آنجایی‌که امروزه مباحث مربوط به حفاظت از محیط زیست و بقای کره زمین در سراسر دنیا بسیار مورد توجه هستند، این گرایش مهندسی عمران نیز بیش از پیش مورد استقبال فارغ‌التحصیلان کارشناسی مهندسی عمران قرار دارد. مواردی از جمله مطالعه و کنترل منابع آلودگی آب، خاک و هوا از جمله مهمترین مباحث این گرایش هستند. با توجه به شرایط کنونی، سازمان‌های مسئول مانند سازمان حفاظت محیط زیست، شیلات و شهرداری‌ها، مرتباً به منظور برطرف کردن مشکلات محیط زیستی کشور، اقدام به برنامه‌ریزی و صرف بودجه برای ارائه و اجرا طرح‌های کاربردی و مرتبط می‌کنند؛ مسئله‌ای که سبب شده، بازار کار فارغ‌التحصیلان گرایش مهندسی محیط زیست به خاطر آن رشد قابل توجهی را تجربه کند.
مهمترین دروس دانشگاهی رشته مهندسی عمران چه هستند؟
از مهمترین دروس اصلی و تخصصی رشته مهندسی عمران، می‌توان به مواردی که در ادامه آمده‌اند اشاره کرد:
- استاتیک
- مقاومت مصالح
- دینامیک
- تحلیل سازه‌ها
- مکانیک خاک
- مهندسی پی
- مکانیک سیالات
- هیدرولیک
- مهندسی زلزله
- نقشه‌برداری
- تکنولوژی بتن
- سازه‌های فولادی
- سازه‌های بتن‌آرمه
- راهسازی
- روسازی راه
- متره و برآورد پروژه
همچنین، واحدهای آزمایشگاهی، کارگاهی، پروژه و کارآموزی نیز در کنار سایر دروس اصلی از واحدهای مهم رشته مهندسی عمران هستند. در ادامه به برخی از این موارد نیز پرداخته شده است:
- آزمایشگاه مقاومت مصالح
- آزمایشگاه تکنولوژی بتن
- آزمایشگاه هیدرولیک
- آزمایشگاه خاک
- پروژه متره و برآورد
- پروژه راهسازی
- پروژه سازه‌های فولادی و بتنی
فارغ التحصیل رشته مهندسی عمران در چه کارها و صنایعی می‌تواند شاغل شود؟
فارغ‌التحصیلان مهندسی عمران-عمران می‌توانند در شرکت‌های مختلف به عنوان مهندسان مشاور مشغول به کار شوند که وظیفه طراحی، محاسبه و نظارت بر اجرای پروژه‌های ساختمانی را بر عهده دارند. علاوه بر آن می‌توانند در شرکت‌های مجری به عنوان مهندس مقیم در کارگاه و نیز سرپرست کارگاه و مدیر پروژه فعالیت کنند. علاوه بر این موارد، وزارت‌خانه مسکن و شهرسازی، سازمان نظام مهندسی و جهاد سازندگی فارغ‌التحصیلان رشته مهندسی عمران را جذب می‌کنند.
فارغ‌التحصیلان گرایش ژئوتکنیک می‌توانند در شرکت‌های اختصاصی مکانیک خاک و پی مشغول به کار شوند که به تحلیل و طراحی فونداسیون، طراحی و اجرای گودبرداری‌ها، مقاوم‌سازی و بهسازی خاک و غیره می‌پردازند.
دانش آموختگان گرایش راه و ترابری و مهندسی حمل و نقل می‌توانند به استخدام وزارت‌خانه راه و ترابری و شهرداری‌ها در بیایند و در طراحی و اجرای پروژه‌های شهری و جاده‌ای فعالیت کنند. فارغ‌التحصیلان گرایش‌های مدیریت منابع آب، سازه‌های هیدرولیکی و سازه‌های دریایی نیز می‌توانند در وزارت‌خانه نیرو مشغول به کار شوند و افرادی که در زمینه گرایش محیط زیست تحصیل کرده‌اند توسط سازمان حفاظت محیط زیست جذب مشاغل مرتبط می‌شوند.
بازار کار رشته مهندسی عمران به چه صورت است؟
می‌توان گفت بازار کار رشته مهندسی عمران در ایران به نسبت سال‌های قبل قدری کاهش داشته است. این مساله به این دلیل است که در سال‌های قبل به دلایلی از جمله رو به رویی ایران با جنگ و نیاز شدید به بازسازی بناها، راه‌ها و سازه‌های مختلف (از جمله سدها، کارخانجات، نیروگاه‌ها، پتروشیمی و غیره) بازار کار این رشته بسیار بزرگتر بود. پس از آن دوره و ایجاد ثبات نسبی در کشور، بازار کار رشته مهندسی عمران قدری کوچک‌تر شده است و بیشتر گرایش به سمت مباحثی مانند مهندسی محیط زیست، مدیریت منابع آب و فاضلاب، مدیریت ساخت و مواردی از این قبیل رفته است. با این وجود، هنوز هم کشور ایران نیاز به آبادانی و ساخت و ساز، به ویژه ساخت و سازهای اصولی و منطبق بر استاندارهای جهانی دارد و ایجاد زیرساخت‌های اساسی در شهرها و روستاها نیز یک نیاز اصلی محسوب می‌شود که لازمه تمامی این موارد بهره‌گیری از مهندسین عمران مجرب است.
امکان ادامه تحصیل در رشته مهندسی عمران در داخل ایران چگونه است؟
فارغ‌التحصیلان مقطع کارشناسی عمران-عمران، می‌توانند در مقطع کارشناسی ارشد در گرایش‌های مختلفی که پیش‌تر به آنها اشاره شد، به تحصیل ادامه دهند. در هر یک از گرایش‌های یاد شده زیر شاخه‌های تخصصی‌تری وجود دارد که در مقطع دکترای تخصصی به آنها پرداخته می‌شود. گفتنی است که امکان ادامه تحصیل در تمام گرایش‌های مورد اشاره درمقطع کارشناسی ارشد و دکتری در داخل کشور وجود دارد.
امکان ادامه تحصیل در رشته مهندسی عمران در خارج از کشور به چه صورت است؟
ادامه تحصیل در رشته مهندسی عمران در خارج از کشور طرفداران زیادی دارد و به نوعی بستری برای کسب موقعیت‌های شغلی در کشورهای دیگر به حساب می‌آید. از کشورهایی که بورس تحصیلی مناسبی برای دانشجویان رشته مهندسی عمران در نظر می‌گیرند، می‌توان به ایتالیا و کانادا اشاره کرد. این کشورها بورسیه‌های تحصیلی زیادی را در این رشته با توجه به بررسی شرایط مالی و همچنین شرایط تحصیلی دانشجویان در اختیار آنها قرار می‌دهند.
همچنین به خاطر معضلاتی که در رابطه با مسائل محیط زیستی در کره زمین وجود دارد، توجه به برخی گرایش‌های مهندسی عمران، مثل مهندسی محیط زیست و منابع آب رشد بسیار زیادی کرده است. به ویژه در کشورهای پیشرفته مانند امریکا، کانادا، آلمان و انگلستان جذب دانشجویان در این گرایش‌ها در مقاطع بالا بسیار زیادتر از گذشته شده است و دانشگاه‌ها بورسیه‌های تحصیلی مناسبی برای تحقیق و پژوهش در این زمینه‌ها در اختیار دانشجویان علاقه‌مند قرار می‌دهند.
دروس دانشگاهی رشته مهندسی عمران تا چه میزان نیازهای بازار کار را پاسخگو هستند؟
از آنجایی‌که رشته مهندسی عمران یک رشته کاربردی و اجرایی است، لذا گذراندن دروس دانشگاهی با موفقیت به تنهایی برای دستیابی به موقعیت‌های مناسب شغلی کافی نیست. یک دانشجوی مهندسی عمران بایستی علاوه بر مطالعه و یادگیری اصول نظری این رشته، به یادگیری نرم‌افزارهای تخصصی آن نیز بپردازد و در عین حال به عنوان کارآموز در پروژه‌های عمرانی هم حضور داشته باشد. به نوعی می‌توان گفت، دانش اصول تحلیل و طراحی سازه‌های مهندسی با گذارندن دروس دانشگاهی حاصل می‌شود و از سوی دیگر، حضور در پروژه‌ها و آشنایی با روند ساخت و اجرا، دانش تجربی یک مهندس عمران را افزایش می‌دهند.