FaceApp و حریم خصوصی؛ آیا درباره این اپ باید نگران باشیم؟
پردیس فناوری کیش-طرح مشاوره تخصصی صنعت ومدیریت-گروه فناوری اطلاعات وارتباطات
FaceApp و حریم خصوصی؛ آیا درباره این اپ باید نگران باشیم؟
به‌دنبال وایرال‌شدن تصاویر ساخته‌شده با فیس‌اپ (FaceApp) در فضای مجازی، نگرانی‌هایی درباره‌ی امنیت این اپلیکیشن ایجاد شده است. آیا می‌توانیم به فیس‌اپ اعتماد کنیم؟
اگر در چند روز اخیر در شبکه‌های اجتماعی فیسبوک و توییتر و به‌ویژه اینستاگرام فعال بوده باشید، به‌احتمال بسیار زیادی شاهد تصاویری از کاربران بوده‌اید که از اپلیکیشن فیس‌اپ برای ساخت آن‌ها استفاده شده است. فیس‌اپ که اپلیکیشن جدیدی به‌شمار نمی‌آید و در سال ۲۰۱۷ منتشر شده، هم‌اکنون به‌شکلی ناگهانی باردیگر به محبوبیت بسیار زیادی دست پیدا کرده است و شمار زیادی از کاربران با استفاده از آن، فیلترهای جالبی مانند پیرشدن را روی چهره‌شان قرار می‌دهند.
در‌این‌میان، با همان سرعتی که فیس‌اپ مشهور شد، سؤالات بزرگ و مهمی هم درباره‌ی حریم خصوصی آن برای مردم پیش آمد. این روزها فیس‌اپ ترند جدید فضای مجازی به‌شمار می‌آید و تقریبا همه در حال استفاده از آن هستند. بد نیست بدانید فیس‌اپ درحقیقت اپلیکیشنی مختص به سیستم‌عامل اندروید و iOS است که تصاویر شما را دریافت می‌کند و با اتکا به هوش مصنوعی فوق‌العاده‌ش، فیلترهای واقع‌گرایانه‌ی بی‌نظیری روی آن‌ها قرار می‌دهد.
در بین تمامی فیلترها، فیلتر مربوط به افزایش سن بیشتر از همه محبوب شده است؛ چراکه این فیلتر در نسخه‌ی رایگان فیس‌اپ دردسترس است و هرکسی که آن را نصب کند، توانایی استفاده از این فیلتر را دارد. ناگفته نماند فیس‌اپ نسخه‌ی پرو هم دارد که برای تهیه‌ی آن باید پول پرداخت کنید تا تمامی فیلترها برایتان باز شود. صادقانه بگوییم که عملکرد فیلتر افزایش سن فیس‌اپ فوق‌العاده است و می‌تواند نتایج قانع‌کننده‌ای تحویل کاربر دهد.
فیس‌اپ چگونه کار می‌کند؟
جادوهایی که فیس‌اپ روی چهره‌ی شما اعمال می‌کند، به‌واسطه‌ی استفاده از یادگیری ماشینی رنگ حقیقت به خود می‌گیرند. یادگیری ماشینی تکنیک جدیدی است که امروزه به‌شکل درخورتوجهی درزمینه‌ی رایانش استفاده می‌شود.
در توضیحی ساده باید گفت در یادگیری ماشینی، به‌جای تلاش برای توضیح‌دادن «معنی» پیرشدن برای کامپیوتر و دادن کدهایی برای فهماندن چروک پوست و سفیدشدن موی سر و موارد مشابه به آن، کامپیوتر خودش می‌تواند با بررسی هزاران عکس از افراد مسن، «یاد بگیرد» که این افراد چه ظاهری دارند و از دانسته‌هایش برای اعمال فیلتر پیری استفاده کند.
نتیجه‌های حاصل از یادگیری ماشینی حتی اگر کاملا دقیق نباشند، حداقل در نگاه اول بسیار تحسین‌بر‌انگیزند. اگر عکس دوران نوجوانی فردی مسن را به فیس‌اپ بدهید و نتیجه‌ی آن را با واقعیت مشاهده کنید، متوجه تفاوت‌های به‌نسبت زیادی خواهید شد؛ اما درهرصورت، نحوه‌ی عملکرد فیس‌اپ فوق‌العاده است.
فیس‌اپ چه داده‌هایی را جمع‌آوری می‌کند؟
سؤال مهمی که هم‌اکنون ذهن شمار زیادی از مردم را به خود مشغول کرده، همین است. به همان سرعتی که فیس‌اپ توانست وایرال شود، نگرانی‌های مرتبط به حریم خصوصی هم درباره‌ی آن زیاد شدند. این نگرانی‌ها تا حدی زیاد شدند که چاک شومر، یکی از سناتورهای ایالات متحده‌ی آمریکا، به‌صورت رسمی از FBI درخواست کرد درباره‌ی این اپلیکیشن تحقیق کند. درضمن، پست‌های پرلایک بسیار زیادی در فیسبوک و توییتر و دیگر شبکه‌های اجتماعی هستند که با جدیت از کاربران خواسته‌اند با احتیاط از فیس‌اپ استفاده کنند.
بخشی از نگرانی مردم، به این حقیقت مربوط می‌شود که فیس‌اپ برای کارکردن باید به گالری تصاویر کاربر دسترسی پیدا کند. البته، فراموش نکنید کاربران زیادی در سراسر دنیا چنین دسترسی‌ای را دراختیار اپلیکیشن‌هایی نظیر اینستاگرام و موارد مشابه نیز قرار داده‌اند.
آنچه مردم را شدیدا نگران کرده است، در این موضوع خلاصه می‌شود: ازآنجاکه فیس‌اپ به تمامی عکس‌های گالری شما دسترسی دارد، توسعه‌دهنده‌ی آن در‌صورتی‌که بخواهد، می‌تواند از اپلیکیشن خود درخواست کند تمامی عکس‌های شما را در سرورهایش ذخیره کند یا اینکه آن‌ها را دراختیار نهادهای دولتی قرار دهد. آنچه این نگرانی را تقویت می‌کند، این است که دفتر اصلی شرکت سازنده‌ی فیس‌اپ که از آن به‌نام وایرلس لب (Wireless Lab) یاد می‌شود، در سن‌پترزبورگ روسیه قرار دارد.
فیس‌اپ تمام عکس‌های شما را در سرورهایش آپلود می‌کند؟
با وجود نگرانی‌های اولیه، تا به این لحظه شواهد و مدارک نشان می‌دهد که فیس‌اپ عملکردی کاملا درست درزمینه‌ی حریم خصوصی دارد و تمامی عکس‌های گالری شما را در سرورهایش آپلود نمی‌کند. درمقابل، چند شرکت دیگر با تجزیه‌و‌تحلیل فیس‌اپ، به این نتیجه رسیده‌اند که تمامی آنچه این اپلیکیشن در سرورهایش آپلود می‌کند، همان عکس‌هایی هستند که کاربر خودش انتخاب می‌کند روی آن‌ها فیلتر اضافه کند.
شاید بپرسید چرا این عکس‌ها آپلود می‌شوند؟ برخلاف فیلترهای اپلیکیشنی نظیر اینستاگرام، فرایند فیلترگذاری روی تصاویر در فیس‌اپ در فضای ابری رخ می‌دهد. به عبارت دیگر، تمامی آنچه خود اپلیکیشن انجام می‌دهد، این است که تصویر مدنظر شما را در سرور آپلود و سپس نتیجه‌ی آن را از سرور دانلود می‌کند و به شما تحویل دهد. این، یعنی جادوی فیس‌اپ روی عکس شما نه در گوشی و خود اپلیکیشن، بلکه در سرورها رخ می‌دهند.
این نحوه‌ی کارکرد فیس‌اپ از دو جنبه مزیت دارد:
- انجام چنین پردازش‌های دقیقی در خودِ اپلیکیشن‌ها بسیار سخت و تا حد زیادی غیرممکن است. دلیل قدرت بسیار زیاد یادگیری ماشینی در این روزها، این است که امکان انجام پردازش‌های مرتبط به آن با تمامی قدرت رایانه‌های موجود در محل سرورها (درصورت نیاز) وجود دارد. درواقع، به‌لطف یادگیری ماشینی، قدرت پردازشی بسیار زیادی دردسترس قرار می‌گیرد و اپلیکیشن وابسته به قدرت پردازشی محدود گوشی شما نیست.
- چنین کاری می‌تواند به توسعه‌دهندگان امکان دهد همواره محصولشان را بهبود بخشند. آنان می‌توانند از تمامی تصاویری که مردم در فیس‌اپ آپلود کرده‌اند، برای دقیق‌ترکردن یادگیری ماشینی این اپلیکیشن بهره بگیرند تا نهایتا نتایج حاصل از آن، واقع‌گرایانه‌تر از قبل شود. به‌علاوه، ازآنجاکه تمامی روند پردازش تصاویر در فضای ابری رخ می‌دهد، توسعه‌دهندگان می‌توانند بدون به‌روزرسانی مستقیم خود اپلیکیشن، همواره فیلترهای آن را به‌روزرسانی کنند و بهبود دهند.
توسعه‌دهندگان فیس‌اپ مدعی شده‌اند تمامی تصاویر آپلودشده در سرورها پس از چند روز پاک می‌شوند. دلیل ماندگاری چندروزه‌ی داده‌ها در سرورهای فیس‌اپ، احتمالا به این دلیل است که از پردازش چندباره‌‌ی تصویری خاص جلوگیری شود. تصور کنید دو نفر در دو جای مختلف تصویری خاص را آپلود کنند؛ مثلا تصویری خاص از کریستیانو رونالدو. در این صورت، سرورهای فیس‌اپ فقط یک‌بار به پردازش این تصویر می‌پردازند و مجبور نیستند چندباره آن را پردازش کنند. با درنظرگرفتن محبوبیت جهانی فیس‌اپ، قراردادن فیلترها روی تصاویر سلبریتی‌ها ممکن است صدهاهزار بار در روز رخ دهد.
در صفحه‌ی قوانین فیس‌اپ چه نکاتی ذکر شده است؟
یکی از عناصری که نقش مهمی در تقویت نگرانی‌های امنیتی درباره‌ی فیس‌اپ ایفا کرده، صفحه‌ی قوانین و شرایط استفاده از آن است که توانسته توجهات زیادی را به خود جلب کند. در نگاه اول، نکات یادشده در این صفحه، بسیار سخت‌گیرانه به‌نظر می‌رسند. در بخشی از این صفحه آمده است که شما به فیس‌اپ مجوز دائمی و فسخ‌ناپذیری می‌دهید تا از محتوای کاربریتان به هر نحوی که می‌خواهد استفاده کند و روی آن‌ها تغییر ایجاد کند و آن‌ها را منتشر و پخش کند، بدون اینکه به پرداخت غرامت به شما مجبور باشد.
همچنین، در بخش دیگری آمده است:
وقتی محتوای کاربریتان را در سرورهای ما آپلود می‌کنید، متوجه این موضوع هستید که این محتوا و هرگونه اطلاعات مرتبط به آن‌ها (همچون نام کاربری یا لوکیشن یا تصویر پروفایل) به‌صورت عمومی رؤیت‌شدنی خواهد بود.
خواندن این جمله‌ها در صفحه‌ی قوانین فیس‌اپ شاید در نگاه اول ترسناک باشد؛ اما موضوع مهمی که نباید فراموش کنیم، این است که قوانین یادشده فرق بسیار زیادی با قوانینی ندارند که دیگر اپلیکیشن‌های محبوب استفاده می‌کنند. تنها تفاوت بزرگ و البته درخورتوجه این است که برخلاف آنچه فیسبوک و گوگل دراختیار شما می‌گذارند، راه ساده‌ای برای حذف‌کردن داده‌هایتان از فیس‌اپ وجود ندارد. در‌حال‌حاضر، برای پاک‌کردن داده‌هایتان مجبورید به ایمیل پشتیبانی این اپلیکیشن پیام بدهید و درخواستتان را به‌صورت کتبی بیان کنید. توسعه‌دهندگان فیس‌اپ گفته‌اند قصد دارند در آینده، روند انجام این کار را ساده‌تر کنند.
نگرانی دیگری هم وجود دارد و آن این است که رویکرد فیس‌اپ در انجام کارهای تبلیغاتی، با قوانین سخت‌گیرانه‌ی جدید موسوم به «مقررات عمومی حفاظت از داده‌ی اتحادیه‌ی اروپا» (GDPR) در تناقض است. تشخیص اینکه فیس‌اپ با GDPR تناقض دارد یا نه، به‌عهده‌ی قاضیان دادگاه است و بهتر است درباره‌ی آن اظهارنظر نکنیم.
آیا باید درباره‌ی توسعه‌دهنده‌ی روسی فیس‌اپ نگران باشیم؟
شاید این حقیقت که وایرلس لب شرکتی روسی به‌شمار می‌آید، یکی از اصلی‌‌ترین دلایل توجه ویژه‌ی سیاست‌مداران آمریکایی به حریم خصوصی فیس‌اپ باشد. بد نیست بگوییم این نگرانی‌ها در مواردی نگرانی‌های معقولی به‌شمار می‌آیند.
فراموش نکنید روسیه سابقه‌ی استفاده از فناوری برای مداخله در امور بین‌المللی را در کارنامه‌اش دارد؛ از دخالت در انتخابات سال ۲۰۱۶ آمریکا گرفته تا هک‌کردن شبکه‌ی برق اکراین که به خاموشی گسترده در این کشور منجر شد. برخی افراد با درنظرگرفتن این موضوع، مدعی هستند که روسیه ازطریق تولید فیس‌اپ اطلاعات مردم، به‌ویژه غربی‌ها را جمع‌آوری می‌کند.
تاکنون، مدرکی وجود ندارد که نشان دهد دولت یا ارتش روسیه در حال جمع‌آوری اطلاعات از فیس‌اپ هستند. درضمن، بین وایرلس لب و دولت روسیه وابستگی گزارش نشده است. همچنین، جالب است بدانید وایرلس لب به دفعات گفته است داده‌های کاربرانش را در سرورهای ابری آمازون و گوگل (خارج از روسیه) نگه‌داری می‌کند.
با درنظرگرفتن همه‌ی این نکات، درباره‌ی فیس‌اپ باید نگران باشیم؟
درنهایت، نباید از یاد ببریم که نحوه‌ی برخورد افکار عمومی با فیس‌اپ، شباهت زیادی با نحوه‌ی برخورد با دیگر اپلیکیشن‌هایی دارد که همه‌روزه از آن‌ها استفاده می‌کنیم. به‌نظر شما، آیا وقتی اینستاگرام را دانلود می‌کنیم، باید نگران باشیم که نکند دولت آمریکا بخواهد به تصاویر گالری ما دسترسی پیدا کند؟
اپلیکیشن‌های دیگری نظیر تیک‌تاک (TikTok) که روزبه‌روز در بین مردم در حال محبوب‌ترشدن هستند، چطور؟ تیک‌تاک که هم‌اکنون در بین قشر جوان محبوبیت بسیار زیادی دارد، به یکی از شرکت‌های چینی تعلق دارد؛ بنابراین، می‌‌توان با همان چشمی که به فیس‌اپ و اینستاگرام نگاه می‌کنیم، به تیک‌تاک هم نگاه کنیم. گرچه چون تیک‌تاک هنوز نتوانسته همچون فیس‌اپ بر سر زبان‌ها بیفتد، بحث‌های کمی درباره نگرانی‌های امنیتی مرتبط به آن وجود دارد.
محبوبیت ناگهانی فیس‌اپ باردیگر به ما می‌فهماند که باید قبل از استفاده از هر اپلیکیشنی، تنظیمات و قوانین مرتبط به حریم خصوصی آن را به‌دقت بررسی کنیم و این کار را فقط به اپلیکیشن‌های محبوب محدود نکنیم.