عيد سعيد غدير خم بر همه شيفتگان امامت مبارك باد

واقعه غدیر خم و اهمیت آن

واقعه غدير خم فارغ از مساله تاريخي، موضوعي است كه سرنوشت امت اسلامي و بلكه جهان كنوني و آينده را در درون خود محفوظ داشته است

سرتاسر حیات طیبه رسول ‌اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) و لحظه به لحظه آن در نزد مسلمانان دارای اهمیتی بس شگرف و والاست؛ چرا که نه تنها کلام رسول‌ اکرم به نص صریح آیات قرآن، عاری از هرگونه هوا و هوس و متصل به سرچشمه وحی است⁽²⁾، بلکه عمل و فعل آن بزرگوار نیز بر تک تک مسلمانان حجت است و صراط مستقیم را به عالمیان می‌نمایاند.⁽³⁾ اما در این میان، مقاطعی خاص از زندگی آن بزرگوار، به جهات گوناگون از اهمیتی ویژه برخوردار می‌باشد که یکی از بارزترین آنها، واقعه غدیر خم است. واقعه غدیر از ابعاد مختلف و از جهات متفاوت، دارای درخشندگی و تلألؤ خاصی در تاریخ اسلام است. کمتر مقطع تاریخی را می‌توان در جهان اسلام یافت که از لحاظ سند، اطمینان از اصل وقوع، کثرت راویان و اعتماد بزرگان و علمای مسلمین، قوت و استحکامی نظیر این رویداد مهم داشته باشد.

هنگامی که به راویان حدیث غدیر می‌نگریم، در مرتبه نخست نام اهل‌ بیت گرامی رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) یعنی امام ‌علی (علیه السلام)، فاطمه زهرا (سلام الله علیها)، امام حسن (علیه السلام) و امام حسین (علیه السلام) دیده می‌شود و در مرتبه بعدی نام حدود 110 تن از صحابه پیامبر اسلام⁽⁴⁾ به چشم می‌خورد که در این میان، نام افرادی شاخص از میان صحابه همچون:

1- ابوبکر بن ابی‌قحافه	2- عمر بن ‌الخطاب	3- عثمان بن عفان
4- عایشه بنت ابی‌بکر	5- سلمان فارسی	6- ابوذر غفاری
7- عمار یاسر	8- زبیر بن‌ عوام	9- عباس بن عبدالمطلب
10- ام سلمه	11- زید بن ‌ارقم	12- جابر بن عبدالله‌ انصاری
13- ابوهریره	14- عبدالله ‌بن ‌عمر بن ‌الخطاب

و… توجه آدمی را به خود جلب می‌کند که تمامی آنان در محل غدیر حاضر بوده‌اند و حدیث غدیر را بدون واسطه نقل نموده‌اند. سپس در میان تابعین⁽⁵⁾، حدیث غدیر از 83 تن از تابعین نقل شده است که از جمله آنان می‌توان به:

1- اصبغ بن‌ نباته

2- سالم‌ بن ‌عبدالله ‌بن عمر بن الخطاب

3- سعید بن‌ جبیر

4- سلیم‌ بن قیس

5- عمر بن عبدالعزیز(خلیفه اموی)

و… اشاره نمود.

پس از تابعین، در میان علمای اهل تسنن از قرن دوم تا قرن سیزدهم، 360 تن، حدیث غدیر را در آثار خویش نقل نموده‌اند که 3 تن از صاحبان صحاح سته (صحاح ششگانه)⁽⁶⁾ و دو تن از پیشوایان فقهی اهل تسنن⁽⁷⁾ نیز در شمار این بزرگان جای دارند.⁽⁸⁾

در بین محدثین و علمای شیعه نیز افراد فراوانی حدیث غدیر را در کتب مختلف، روایت نموده‌اند، که تعداد دقیق آنان مشخص نیست. از این اندیشمندان می‌توان به:

1- شیخ کلینی

2- شیخ صدوق

3- شیخ مفید

4- سید مرتضی

و… اشاره نمود.⁽⁹⁾

بنا بر آنچه که ذکر گردید، در میان بزرگان و محدثین اهل سنت و به دنبال دقت آنان بر روی راویان و طرق متفاوت نقل حدیث غدیر، اندیشمندان بسیاری، حدیث غدیر را حدیثی حسن^(10)(11) و عده کثیری روایت غدیر را روایتی صحیح⁽¹²⁾ دانسته‌اند⁽¹³⁾ و حتی نزد عده‌ای از بزرگترین صاحبنظران اهل تسنن، با توجه به شمار فراوان راویان و طرق متعدد نقل حدیث، که روایت غدیر دارد، آنرا حدیثی متواتر⁽¹⁴⁾ ذکر نموده‌اند.⁽¹⁵⁾ علما، بزرگان و محدثین شیعه نیز بالاتفاق، غدیر را حدیثی متواتر می‌دانند.^(16)(17)

بر این اساس و بر طبق آنچه که گذشت، به خوبی آشکار می‌گردد یکی از مهمترین وقایع تاریخ پرفراز و نشیب اسلام که در بین عامه مسلمانان، واقعه‌ای مسلم، پذیرفته شده و قطعی تلقی می‌گردد، واقعه غدیر خم است.

از منظری دیگر، آنچه که بر گونه غدیر، رنگ جاودانگی می‌زند؛ و اهمیت این واقعه را مضاعف می‌گرداند، نزول 2 آیه از قرآن‌کریم، یکی آیه 67 سوره مائده⁽¹⁸⁾ و دیگری آیه 3 سوره مائده،⁽¹⁹⁾ در ارتباط با این رویداد بزرگ است که بر طبق نظر مفسران نام‌آور شیعه و سنی، شأن نزول این آیات، مربوط به واقعه غدیر خم می‌باشد.^(20)(21) هنگامی که کمی بیشتر در مقایسه مفاد این آیات و لحن آنها با سایر آیات قرآن کریم می‌اندیشیم، درمی‌یابیم اگر نگوییم چنین آهنگ کلامی در میان سایر آیات بی‌نظیر است، لااقل کمتر آیه‌ای را می‌توان یافت که مضامین و لحنی شبیه به این دو آیه داشته باشد. طبیعی است هر مسلمان هنگامی که در تلاوت قرآن بدین دو آیه می‌رسد، شگفت زده از خویش بپرسد این چه امر خطیری است که عدم ابلاغ آن توسط پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم)، ‌زحمات 23 ساله آن حضرت را تباه می‌گرداند و در این صورت نبی اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) هرگز رسالت خویش را به مردم نرسانده و وظیفه پیامبری را بجای نیاورده است؟ واقعاً این چه پیامی است که خداوند متعال به پیامبر خویش وعده داده است تا او را در زمینه ابلاغ آن، حافظ و نگهدار باشد؟ به علاوه، مگر این موضوع چه اهمیتی دارد که ابلاغ این پیام به امت و پیروی مردم از آن، سبب کامل شدن دین و تمام شدن نعمت و رضایت پروردگار می‌گردد؟

پس دیگر جای هیچ تردیدی باقی نمیماند که روز نزول و ابلاغ این امر مهم و خطیر که بدین واسطه، روز اکمال دین و رضایت پروردگار محسوب می‌گردد، دارای اهمیت بسزایی در میان مسلمین خواهد بود.⁽²²⁾

از آنچه که گذشت، مشخص میگردد علاوه بر مورخان که به تناسب فن خویش (و البته به دلیل اثرات و نتایجی که بر پایه این مطالعه بنا می‌گردد)، به واقعه غدیر نگاهی موشکافانه دارند،⁽²³⁾ غدیر از آن جهت که حدیثی قطعی و متواتر است و کار یک محدث، شناسایی احادیث معتبر و دقت بر روی مفاهیم آنهاست، مورد توجه محدثین است⁽²⁴⁾ و دارای جایگاهی ویژه در کتب مختلف حدیث می‌باشد. به خاطر نزول 2 آیه ویژه از قرآن کریم درباره این واقعه که القاکننده مفهومی منحصر بفرد و دارای لحنی کم‌نظیر در میان سایر آیات است، غدیر منشأ بحثهای گوناگونی در کتب تفسیری می‌باشد.⁽²⁵⁾ با تکیه بر مفاهیم این آیات و اثرات شگرف اعتقادی مترتب بر آن، این واقعه منظور نظر مخصوص متکلمان واقع گشته است.⁽²⁶⁾ حتی لغویین نیز توجه خاص خویش را به این رویداد مهم معطوف داشته‌اند و به هنگام شرح و توضیح کلمه غدیر خم (که نام محلی است)، به اصل این رویداد اشاره نموده‌اند.⁽²⁷⁾ ادیبان و شعرای بسیاری در میان امت اسلامی در طول 14 قرن، از همان لحظه وقوع و در همان صحنه گرفته تا روزگار معاصر، همواره این واقعه بزرگ را در آثار و اشعار خویش، توصیف و تشریح نموده‌اند.⁽²⁸⁾

آنچه که تاکنون ذکر شد، گوشه‌ای از اهمیت رویداد غدیر خم بود که در حد گنجایش این مقاله، به آن اشاره گردید. ما در این مجال به دنبال جستجو و تحقیق درباره این رویداد بزرگ اسلامی و این بُرهه از حیات رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) می‌باشیم تا هرچه بیشتر و البته با رعایت اختصار، بتوانیم زوایای گوناگون آن را بررسی نماییم. لذا در ادامه،‌ ابتدا اصل واقعه را به گونه‌ای که در بین مسلمین مشهور و مورد اتفاق است، نقل نموده، سپس به بررسی مفاد حدیث غدیر می‌پردازیم و بر روی مفاهیم آن،‌ هرچه بیشتر تأمل می‌نماییم و در انتها نیز نتایجی را که به دنبال واقعه غدیر جلوه‌گر می‌گردد و مستلزم توجه ویژه مسلمانان می‌باشد، بر میشماریم.

واقعه غدیر خم

پیامبر اکرم بنا بر امر الهی، در سال دهم هجرت تصمیم به زیارت خانه خدا و بجاآوردن حج نمودند؛ لذا مردم را از این امر مطلع کردند⁽²⁹⁾ و حتی برای آگاه‌ نمودن اهالی مناطق مختلف، قاصدانی را به آن شهرها گسیل داشتند. فرستادگان حضرت نیز همانگونه که وجود مقدس رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) خود اعلام نموده بودند، این پیام را به مردم رساندند که این آخرین حج رسول خداست و این سفر دارای اهمیت فراوانی است. هر کس که توانایی و استطاعت آن را دارد، بر او لازم است که پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) را در این سفر همراهی نماید. گرچه رسول‌ اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) با همراهی عده‌ای از اصحاب خویش پیش از این، اعمال عمره مفرده را انجام داده بودند،⁽³⁰⁾ اما این نخستین بار و تنها مرتبه‌ای در طول حیات طیبه پیامبر اسلام بود که بنا بر امر الهی، حضرت تصمیم به بجایآوردن و تعلیم مناسک حج گرفتند. پس از این اعلام، جمعیت کثیری در مدینه جهت همراهی با رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) و بجای آوردن اعمال حج، مجتمع گشتند. مورخان و صاحب‌نظران از این سفر رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) با عنوان حجة‌الوداع⁽³¹⁾، حجةالاسلام، حجة‌البلاغ⁽³²⁾، حجة الکمال و حجة التمام⁽³³⁾ یاد مینمایند.

رسول‌ اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) با پای پیاده و در حالی‌که غسل نموده بودند، در روز شنبه 24 یا 25 ذیقعده به همراه همراهان خود و اهل‌بیت گرامیشان و عامه مهاجرین و انصار و جمعیت کثیری که گرداگرد حضرت اجتماع کرده بودند، به قصد بجای آوردن مناسک حج از مدینه خارج گشتند. تعداد جمعیتی که به همراه حضرت از مدینه خارج شده بودند را بین 70000 تا 120000 (و حتی برخی بیشتر از 120000) نقل نموده‌اند؛⁽³⁴⁾ اما افراد بسیاری به غیر از این عده، نظیر اشخاصی که در مکه مقیم بودند و یا اشخاصی که از شهرهای دیگر خود به مکه آمده و در آنجا به حضرت ملحق شدند، به همراه پیامبر و با اقتدای به ایشان مناسک حج را در این سفر بجای آورده و رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) را همراهی نمودند. امام علی، پیش از تصمیم پیامبر برای بجای آوردن مناسک حج، از طرف ایشان برای تبلیغ اسلام و نشر معارف الهی به یمن فرستاده شده بودند؛ اما هنگامی که از تصمیم پیامبر برای سفر حج و لزوم همراهی سایر مسلمین با آن حضرت در این سفر، آگاه گشتند، به همراه عده‌ای از یمن به سمت مکه حرکت نمودند و در آنجا پیش از آغاز مناسک، به رسول‌ اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) ملحق شدند.⁽³⁵⁾

رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) و همراهیان آن حضرت، در میقات مسجد شجره مُحرم گشتند و بدین ترتیب اعمال حج را آغاز نمودند. گرچه اصول و کلیات مناسک حج قبلاً و به هنگام نزول آیات مربوطه، توسط رسول‌ اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) توضیح داده شده بود، اما در این سفر، پیامبر این اعمال را به طور عَملی برای مردم آموزش داده و جزئیات را برای آنان تبین نمودند و در مواقف گوناگون، با ایراد خطابه، مردم را نسبت به سایر تکالیف الهی و وظایف شرعیشان آگاهی بخشیدند.

سرانجام اعمال حج، پایان یافت و پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) به همراه جمعیت کثیری که ایشان را همراهی می‌نمودند، شهر مکه را ترک نمودند و رهسپار مدینه شدند که در بین راه به محل غدیر خم رسیدند.

غدیر در لغت به معنای آبریز و مسیل،⁽³⁶⁾ و غدیر خم در جغرافیا، نام محلی است که به خاطر وجود برکه‌ای در این محل، که در آن آب باران جمع می‌شده است، به این نام (غدیر خم) شهرت یافته است. غدیر در 3 – 4 کیلومتری جُحفه واقع شده و جحفه در 64 کیلومتری مکه قرار دارد که یکی از میقاتهای پنجگانه می‌باشد. در جحفه راه اهالی مصر، مدینه، عراق و شام از یکدیگر جدا می‌شود.⁽³⁷⁾ غدیر خم به علت وجود مقداری آب و چندین درخت کهنسال، محل توقف و استراحت کاروانیان واقع می‌شد اما دارای گرمایی طاقت ‌فرسا و شدید بود.⁽³⁸⁾

هنگامی که رسول‌ اکرم در روز 5‌شنبه 18 ذی‌الحجه به وادی غدیر خم رسیدند و پیش از جدایی اهالی شام، مصر و عراق از میان جمعیت، جبرئیل امین از جانب خداوند بر ایشان نازل گردید و آیه: « یا أیها الرّسول بلّغ ما أنزل الیک من ربّک فان لم تفعل فما بلّغت رسالته و الله یعصمک من النّاس »⁽³⁹⁾ را نازل نمود و از جانب حق تعالی، رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) را امر نمود تا حکم آنچه را که در قبل بر پیامبر درباره امام علی نازل گشته بود، به مردم ابلاغ نمایند. در این هنگام، پیشتازان کاروان و افرادی که جلوتر حرکت می‌نمودند، حوالی جحفه رسیده بودند. رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) پس از نزول آیه، دستور توقف کاروانیان را صادر نمودند و امر فرمودند تا آنانی که پیشاپیش حرکت می‌نمودند، به محل غدیر بازگردند و افرادی که در پس قافله، عقب مانده بودند، سریعتر به کاروان در این وادی، ملحق شوند.⁽⁴⁰⁾ همچنین به چند تن از صحابه دستور دادند تا فضای زیر چند درخت کهنسال را که در آن محل قرار داشتند، آماده نمایند؛ خارها را از زمین برکنند و سنگهای ناهموار موجود در زیر آن درختان را جمع‌آوری نمایند. در این هنگام، زمان به جای آوردن نماز ظهر فرارسید و رسول‌ اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) فریضه ظهر را در گرمای شدید،^(41)(42) به همراه جمعیت کثیر حاضر، ادا نمودند. شدت گرما در وادی غدیر به حدی بود که اشخاص، گوشه‌ای از ردا و لباس خویش را برای در امان بودن از شدت تابش آفتاب، بر سر می‌افکندند و مقداری از آنرا برای کاستن از شدت گرمای شنها و سنگها، در زیر پای خویش می‌گستردند.⁽⁴³⁾ برای رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) نیز پارچه‌ای بر روی شاخسار آن درختان کهن افکندند تا مانعی در برابر حرارت موجود و تابش خورشید، ایجاد نمایند. هنگامی که حضرت از نماز فارغ گشت، از جهاز شتران، در همان محلی که به فرمان رسول خدا توسط صحابه آماده شده بود، منبری ساختند و وجود مقدس پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) بر فراز آن در آمدند و شروع به ایراد خطبه، با صدایی بلند و رسا نمودند؛ در حالی‌که جمعیت فراوان همراه پیامبر، بر گرداگرد حضرت جمع گشته بودند و به سخنان نبی‌اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) گوش فرا می‌دادند و برخی از افراد نیز برای آنکه همگان از کلام رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) مطلع گردند، سخنان آن حضرت را با صدایی بلند برای افرادی که دورتر قرار داشتند، تکرار می‌نمودند.

خطابه حضرت در میان جمعیت بدین گونه ایراد گردید:

« حمد و ستایش مخصوص خداوند است و از او یاری می‌خواهیم و به او ایمان داریم و از شرور نفسهایمان و زشتیهای کردارمان، به او پناه میبریم؛ خداوندی که هدایتگری وجود ندارد برای کسانی که گمراهشان نماید و گمراه کننده‌ای وجود ندارد برای اشخاصی که او هدایتشان نماید و شهادت می‌دهم که جز خدا، معبودی نیست و محمد(صلی الله علیه و آله و سلم) بنده و فرستاده اوست و اما بعد؛ ای مردم، خداوند لطیف و خبیر (دارای لطف فراوان و بسیار آگاه) مرا خبر داد که من به زودی (به سوی او) فرا خوانده می‌شوم و (دعوت او را) اجابت خواهم نمود.⁽⁴⁴⁾ من مسئول هستم و شما نیز مسئولید. پس (درباره دعوت و مسئولیت من) چه می‌گویید؟ »

حاضران در پاسخ گفتند: « شهادت می‌دهیم که دعوت خویش را ابلاغ نمودی و نصیحت کردی و کوشش نمودی، پس خداوند شما را جزای خیر دهد.»⁽⁴⁵⁾

سپس رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: « آیا شهادت نمی‌دهید که معبودی جز خدا نیست و محمد(صلی الله علیه و آله و سلم) بنده و فرستاده اوست؟ و (آیا شهادت نمی‌دهید که) بهشت و دوزخ خداوند، حق است و مرگ، حق است و قیامت می‌آید و در آن شکی نیست و خداوند کسانی را که در قبرها هستند مبعوث می‌گرداند؟»

حاضران گفتند: « بله ای رسول خدا، شهادت می‌دهیم.»

سپس در ادامه، رسول اکرم خداوند را بر این امر شاهد گرفتند و از مردم پرسیدند: « آیا (کلام مرا) می‌شنوید؟»

حاضرین گفتند: « بله یا رسول‌الله.»⁽⁴⁶⁾

پس حضرت فرمودند: « من پیش از شما در کنار حوض (کوثر) حاضر می‌گردم و شما در کنار آن بر من وارد می‌گردید و عرض آن به اندازه فاصله مابین بُصری (شهری در حوالی شام) و صَنعا (شهری در یمن) میباشد. در آن قدحهایی به تعداد ستارگان، از جنس نقره است؛ پس بنگرید که پس از من چگونه درباره ثقلین (دو شئ گرانبها) رفتار می‌نمایید.»

در این هنگام فردی ندا داد که « ثقلین چه هستند ای رسول‌ خدا؟»

رسول اکرم فرمودند: « ثقل اکبر کتاب خداست. جانبی از آن به‌دست خداوند و جانب دیگر آن در دستان شماست. پس به آن متمسک شوید. (آنرا گرفته و از هدایت آن بهره‌ برید.) که اگر به آن تمسک جویید، گمراه نمی‌شوید و ثقل دیگر و کوچکتر، عترت من هستند. خداوند لطیف خبیر مرا خبر داد که این دو ثقل تا هنگامی که در کنار حوض بر من وارد شوند، از یکدیگر جدا نمی‌گردند⁽⁴⁷⁾ و من این را از پروردگارم مسئلت نموده‌ام. پس، از این دو پیشی نگیرید که هلاک می‌گردید و از این دو، باز نمانید که هلاک می‌شوید.⁽⁴⁸⁾»

سپس رسول خدا، دست امام علی را بلند نمود تا همه مردم، ایشان را در کنار رسول خدا مشاهده نمودند.⁽⁴⁹⁾ در این هنگام رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) از حاضرین پرسیدند: « ای مردم، آیا من از خود شما، بر شما اولی و مقدمتر نیستم؟»^(50)(51)

مردم پاسخ دادند: « بله، ای رسول خدا.»⁽⁵²⁾

حضرت در ادامه فرمودند: «خداوند ولی من است و من ولی مؤمنین هستم و من نسبت به آنان از خودشان اولی و مقدم‌ می‌باشم.»⁽⁵³⁾

آنگاه فرمودند: « پس هر کس که من مولای او هستم، علی مولای اوست.»⁽⁵⁴⁾، رسول خدا 3(صلی الله علیه و آله و سلم) بار این جمله را تکرار نمودند⁽⁵⁵⁾ و فرمودند: «خداوندا، دوست بدار و سرپرستی کن، هر کسی که علی را دوست و سرپرست خود بداند و دشمن بدار هر کسی که او را دشمن می‌دارد⁽⁵⁶⁾ و یاری نما هر کسی که او را یاری می‌نماید و به حال خود رها کن، هر کس که او را وا میگذارد.⁽⁵⁷⁾»

سپس خطاب به مردم فرمودند: «ای مردم، حاضرین به غایبین (این پیام را) برسانند.»⁽⁵⁸⁾

هنوز جمعیت متفرق نگشته بودند که بار دیگر جبرائیل نازل شد و از جانب خداوند، آیه: « ألیوم أکملت لکم دینکم و أتممت علیکم نعمتی و رضیت لکم الإسلام دیناً»⁽⁵⁹⁾ را بر پیامبر فرو فرستاد. هنگامی که این آیه نازل گردید، نبی اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: «الله‌اکبر بر کامل ‌شدن دین و تمام گشتن نعمت و رضایت پروردگار به رسالت من و ولایت علی پس از من.»⁽⁶⁰⁾

در این موقع، مردم به امیر مؤمنان، امام علی(علیه السلام) تهنیت گفتند. از جمله کسانی که پیشاپیش سایر صحابه، به امام علی تهنیت گفتند، ابوبکر و عمر بودند. عمر پیوسته خطاب به امیر مؤمنان می‌گفت: « بر تو گوارا باد ای پسر ابیطالب، تو مولای من و مولای هر مرد و زن با ایمان گشتی.»⁽⁶¹⁾

در این هنگام، حسّان بن ثابت که از شعرای زبردست بود از رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) اجازه خواست تا آنچه را که در این موقف درباره امام علی (علیه السلام) از رسول ‌اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) شنیده است، در ضمن ابیاتی بسراید. پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: «به برکت الهی، بگو.» حسّان، خطاب به بزرگان قریش گفت: « ای بزرگان قریش، سخن مرا به گواهی و امضای پیامبر گوش کنید.» و این چنین سرود:

«در روز غدیر پیامبرشان با بانگ بلند ندایشان در داد، غدیری که در سرزمین خم قرار داشت و ای کاش مردم جهان بودند و رسول خدا را در حال ندا می‌دیدند که می‌فرمود: آیا من سرپرست و ولی شما نیستم؟

مردم در پاسخ او بدون هیچ پرده‌ پوشی گفتند: معبود تو، مولای ما و تو ولی ما هستی؛ و تو ای خواننده شعر، اگر در آنجا بودی، حتی یک نفر هم مخالف نمی‌یافتی.

در این هنگام رو به علی‌بن‌ابیطالب کرد و فرمود: یا علی، برخیز که من تو را برای امامت و هدایت خلق بعد از خود (و از جانب خداوند) شایسته دیدم.»^(62)(63)

آنچه ذکر شد، خلاصه جریان غدیر بود و همانگونه که در پاورقیها، با تفصیل ذکر گردید، علمای بزرگ اهل تسنن و تشیع، آنرا نقل نموده‌اند

منبع :www.roshd.org

بازدید 705

127 دیدگاه

adverse effects of viagra / آوریل 25, 2022 در تاریخ 3:05 ب.ظ

This paragraph will assist the internet people for building up new website or even a blog from start to end.
cannabidiol dea / مارس 14, 2022 در تاریخ 8:13 ب.ظ

Hey just wanted to give you a quick heads
up and let you know a few of the pictures aren’t loading properly.
I’m not sure why but I think its a linking issue. I’ve tried it in two
different internet browsers and both show the same outcome.
how to get big penis without pills / فوریه 1, 2022 در تاریخ 11:05 ب.ظ

I’d like to find out more? I’d love to find out some additional information.
Broderick / اکتبر 27, 2020 در تاریخ 11:46 ق.ظ

There’s a three month trial period lozenges with benzocaine philippines âI see guys bonding with one another and getting along with one another, and thatâs what started it last season,â he said. âIt wasnât nothing we did on the court. It was all the stuff we did off the court, as far as being around one another, learning from each other, talking to each other and having fun with one another. When you can do that, it makes the basketball court that much easier.â
Roman / اکتبر 27, 2020 در تاریخ 7:30 ق.ظ

An envelope viagra vs cialis vs levitra price The measure has several provisions to ensure that furloughedfederal workers receive pay they missed during the 16-dayshutdown. And it provides $9.248 billion for the operations ofthe Federal Aviation Administration to prevent budget cuts fromdisrupting the work of air traffic controllers and safetyinspectors.
Dallas / اکتبر 27, 2020 در تاریخ 4:43 ق.ظ

Have you got any qualifications? para que sirve azithromycin 250 mg tablet The wind power industry association BWE said on Monday thatif support for green energy is cut back too much, areas ofGermany which have flourished due to new green investment wouldsuffer. The sector accounts for 120,000 long-term jobs.
Peyton / اکتبر 27, 2020 در تاریخ 3:22 ق.ظ

I work for myself p3 om Taking the stand Friday morning, when asked who was screaming on the call, Martin’s mother Sybrina Fulton said, “Trayvon Benjamin Martin.” In a stark contrast, Gladys Zimmerman testified late Friday afternoon that the voice on the tape was that of “My son, George.”
Perry / اکتبر 27, 2020 در تاریخ 2:41 ق.ظ

I wanted to live abroad male libido pills walmart Minutes of the U.S. Federal Reserve’s July policy meetingshowed that Fed officials discussed lowering the unemploymentthreshold, now set at 6.5 percent, for the first increase inrates. With current U.S. unemployment at 7.4 percent, a changein the threshold would reassure investors that the Fed will notmove to raise rates any time soon.
Demarcus / اکتبر 27, 2020 در تاریخ 1:21 ق.ظ

Could you please repeat that? tamsulosin hydrochloride uses in telugu And while American audiences have clearly shown their apathy towards these heavily-marketed but perhaps less-than-enticing tent pole productions, studios can still hold out hope of making ends meet through international box offices and future DVD and download revenue. But if Hollywood doesnât want to repeat its mistakes this time next year, the big-wigs may want to listen up.
Lowell / اکتبر 26, 2020 در تاریخ 11:01 ب.ظ

Sorry, you must have the wrong number methylprednisolone can u drink alcohol The bank’s loan book, the largest in Brazil’s financialsystem, totaled 575.51 billion reais at the end of June, anincrease of 25.2 percent from the prior 12 months. On aquarterly basis, lending growth at Banco do Brasil outpaced thatof rivals with an expansion of 7.2 percent.
Jeramy / اکتبر 26, 2020 در تاریخ 9:23 ب.ظ

It’s OK largo delay spray in pakistan “Maidenform is good in average-figure bras and Hanesbrands is good in plus-figure and panties,” said Hughes, whose firm owns about 500,000 Hanesbrands shares. “The deal also gives them more scale with retailers.”
ThomasSurdy / اکتبر 26, 2020 در تاریخ 4:49 ب.ظ

no prescription viagra canadian pharmacy viagra how to buy viagra
Quincy / اکتبر 26, 2020 در تاریخ 4:46 ب.ظ

Who’s calling? silymarin kapsule uputstvo According to O Globo, access to Brazilian communications was obtained through U.S. companies that were partners with Brazilian telecommunications firms. The report did not identify any of the companies but said an NSA program called Silverzephyr was used to access phone calls, faxes and emails.
Khloe / اکتبر 26, 2020 در تاریخ 2:53 ب.ظ

Could you ask her to call me? lipo drex amazon âWhat do you want him for?â Parcells said. âIf you want them for fighting it out, just fight it out to the death, itâs Phil Simms. If you want him to just pass the ball, make this 100% passing picturesque and classy, then I have to have Vinny Testaverde. If you want to play the modern game, elusive and gets away, then give me Tony Romo. It depends on what you want to do. If you want somebody to fight it out, I got the guy.â
ThomasSurdy / اکتبر 26, 2020 در تاریخ 1:04 ب.ظ

best place to buy generic viagra online cheap generic viagra buying viagra online
Stevencam / اکتبر 25, 2020 در تاریخ 7:42 ب.ظ

buy prescription drugs online without generic pills for ed
Stevencam / اکتبر 25, 2020 در تاریخ 3:53 ب.ظ

prescription drugs online without doctor buy generic pills
Stevencam / اکتبر 25, 2020 در تاریخ 12:03 ب.ظ

generic drugs without doctor’s prescription Pills Without a Doctor Prescription
Stevencam / اکتبر 25, 2020 در تاریخ 8:10 ق.ظ

buy medication without an rx buy prescription drugs
Stevencam / اکتبر 24, 2020 در تاریخ 1:37 ب.ظ

prescription drugs without a doctor prescription drugs without a doctor
Stevencam / اکتبر 24, 2020 در تاریخ 10:15 ق.ظ

prescription drugs without a doctor generic pills
RobertExcuh / اکتبر 23, 2020 در تاریخ 6:23 ب.ظ

п»їcialis https://cialmen.com cialis vs viagra
RobertExcuh / اکتبر 23, 2020 در تاریخ 2:18 ب.ظ

cialis generic availability https://cialmen.com interactions for cialis
RobertExcuh / اکتبر 23, 2020 در تاریخ 10:04 ق.ظ

cialis vidalista https://cialmen.com generic cialis bitcoin
RobertExcuh / اکتبر 23, 2020 در تاریخ 5:56 ق.ظ

5 mg cialis coupon printable https://cialmen.com cialis generic availability
RobertExcuh / اکتبر 22, 2020 در تاریخ 3:20 ب.ظ

what is cialis https://cialmen.com cialis tolerance
RobertExcuh / اکتبر 22, 2020 در تاریخ 11:45 ق.ظ

does medicaid cover cialis https://cialmen.com free cialis medication for providers
dobsonz / اکتبر 18, 2020 در تاریخ 5:01 ب.ظ

kRTPJk http://pills2sale.com/ levitra nizagara
MatthewSap / اکتبر 15, 2020 در تاریخ 8:35 ب.ظ

viagra generique livre sous 48h viagra sans ordonnance en belgique viagra prix en pharmacie france
PerryErumb / اکتبر 14, 2020 در تاریخ 7:19 ب.ظ

prescription meds without the prescriptions
https://canadianpharmacystorm.com
treatments for ed
PerryErumb / اکتبر 13, 2020 در تاریخ 9:38 ب.ظ

erectile dysfunction pills
https://canadianpharmacystorm.com
ed pills cheap
StephenGof / اکتبر 13, 2020 در تاریخ 2:03 ق.ظ

best male ed pills generic drugs ed meds online canada
drug pharmacy
StephenGof / اکتبر 12, 2020 در تاریخ 4:56 ق.ظ

levitra without a doctor prescription canadian pharmacy viagra ed meds
cheap ed medication
RodneyWeD / اکتبر 11, 2020 در تاریخ 12:59 ب.ظ

men ed https://viaworldph.com/ – viagra for sale
RodneyWeD / اکتبر 10, 2020 در تاریخ 2:49 ب.ظ

cheap erectile dysfunction pills https://viaworldph.com/ – mexican viagra
RodneyWeD / اکتبر 9, 2020 در تاریخ 6:45 ب.ظ

best erectile dysfunction pills https://viaworldph.com/ – generic viagra walmart
RalphFup / اکتبر 8, 2020 در تاریخ 2:03 ب.ظ

cost of cialis http://ciaph24.com – fastest delivery of cialis buying online
RalphFup / اکتبر 7, 2020 در تاریخ 4:30 ب.ظ

canadien cialis http://tadal24ph.com – daily use cialis cost
BruceClifs / اکتبر 6, 2020 در تاریخ 9:55 ب.ظ

ed medications comparison: generic drugs cialis without a doctor’s prescription
WesleyVem / اکتبر 5, 2020 در تاریخ 12:19 ق.ظ

buy generic tadalafil 20mg: tadalafil 20mg price in india 10mg tadalafil
WesleyVem / اکتبر 4, 2020 در تاریخ 2:33 ق.ظ

tadalafil online paypal: 10mg tadalafil tadalafil 20mg uk
QuentinBoymn / اکتبر 2, 2020 در تاریخ 9:10 ب.ظ

viagra otc – generic viagra pills viagra canada
QuentinBoymn / اکتبر 1, 2020 در تاریخ 9:42 ب.ظ

generic viagra walmart – generic viagra viagra over the counter walmart
QuentinBoymn / سپتامبر 30, 2020 در تاریخ 11:57 ب.ظ

viagra from india – cheap sildenafil viagra online usa
Robertrorry / سپتامبر 29, 2020 در تاریخ 1:44 ق.ظ

viagra online canada viagra – viagra no prescription
Robertrorry / سپتامبر 28, 2020 در تاریخ 4:30 ق.ظ

otc viagra generic viagra – buy viagra
Lamarroown / سپتامبر 27, 2020 در تاریخ 4:32 ق.ظ

cialis 20 mg cialis
Lamarroown / سپتامبر 26, 2020 در تاریخ 6:42 ق.ظ

cialis ingredient buy generic cialis
Lamarroown / سپتامبر 25, 2020 در تاریخ 9:16 ق.ظ

cialis 20 image buy tadalafil
EdwardVew / سپتامبر 23, 2020 در تاریخ 11:07 ب.ظ

mail order viagra: viagra generic
EdwardVew / سپتامبر 23, 2020 در تاریخ 2:20 ق.ظ

discount viagra: roman viagra
EdwardVew / سپتامبر 22, 2020 در تاریخ 7:15 ق.ظ

viagra for men online: viagra doses 200 mg
AnthonyAmasp / سپتامبر 17, 2020 در تاریخ 6:19 ق.ظ

https://cialisfavdrug.com/# – current cost of cialis 5mg cvs
AnthonyAmasp / سپتامبر 16, 2020 در تاریخ 7:17 ق.ظ

https://cialisfavdrug.com/# – canadian cialis
Thomasindus / سپتامبر 15, 2020 در تاریخ 2:24 ب.ظ

https://sildenafil100mega.com/ cheap viagra 100mg
Thomasindus / سپتامبر 14, 2020 در تاریخ 4:19 ب.ظ

https://plaquenil400.com/ hydroxychloroquine over the counter
Thomasindus / سپتامبر 13, 2020 در تاریخ 6:48 ب.ظ

https://sildenafil100mega.com/ best over the counter viagra
Thomasindus / سپتامبر 12, 2020 در تاریخ 8:32 ب.ظ

https://tadalafilrxed.com/ cost of cialis 20mg tablets
VernonCep / سپتامبر 9, 2020 در تاریخ 11:16 ب.ظ

http://metformintop.com/ – metformin hcl 1000
VernonCep / سپتامبر 8, 2020 در تاریخ 10:36 ق.ظ

http://gabapentintop.com/ – gabapentin generic
VernonCep / سپتامبر 7, 2020 در تاریخ 12:36 ق.ظ

http://ventolintop.com/ – buy ventolin over the counter with paypal
Ralphdon / سپتامبر 4, 2020 در تاریخ 7:28 ب.ظ

http://vgrmall.com/ – viagra without a doctor prescription canada
Ralphdon / سپتامبر 3, 2020 در تاریخ 10:25 ب.ظ

http://vgrmall.com/ – how much does viagra cost
Scottexaps / سپتامبر 1, 2020 در تاریخ 8:28 ق.ظ

ed pills that work: canadian pharmacy
Scottexaps / آگوست 31, 2020 در تاریخ 4:28 ق.ظ

ed products: erectile dysfunction medicines
BerryBland / آگوست 27, 2020 در تاریخ 3:59 ب.ظ

viagra for sale: http://openlims.org
BerryBland / آگوست 26, 2020 در تاریخ 9:58 ب.ظ

ed meds online without doctor prescription: http://openlims.org
Thomaston / آگوست 24, 2020 در تاریخ 10:17 ق.ظ

viagra cheap: generic viagra
Thomaston / آگوست 23, 2020 در تاریخ 3:04 ب.ظ

buy viagra online: sildenafil 100mg
TommyNouct / آگوست 19, 2020 در تاریخ 9:44 ق.ظ

levitra online: levitra online – levitra 20 mg
levph24.com levitra prescription
TommyNouct / آگوست 18, 2020 در تاریخ 1:03 ب.ظ

levitra generic: levitra generic – generic levitra vardenafil
levph24.com generic levitra vardenafil
Elbertsat / آگوست 9, 2020 در تاریخ 9:30 ق.ظ

cbd oil benefits: cbd oil for sale locally
Elbertsat / آگوست 8, 2020 در تاریخ 2:39 ب.ظ

cbd e liquid: cbd oil
Alvinlidly / آگوست 6, 2020 در تاریخ 9:30 ق.ظ

what does cbd oil do walmart cbd products
Alvinlidly / آگوست 5, 2020 در تاریخ 1:39 ب.ظ

cbd oil for pain at walmart oil sbd
Johnnyutilm / آگوست 2, 2020 در تاریخ 10:25 ب.ظ

http://wellbutrin100.com/ – generic for wellbutrin
Johnnyutilm / آگوست 2, 2020 در تاریخ 12:30 ق.ظ

http://diflucanfavdr.com/ – diflucan tabs
Johnnyutilm / جولای 31, 2020 در تاریخ 3:53 ب.ظ

http://propeciafavdr.com/ – finasteride price
Peterobete / جولای 27, 2020 در تاریخ 8:43 ب.ظ

https://viagrawithoutdoctorspres.com/ – viagra over the counter
Henryrooks / جولای 21, 2020 در تاریخ 9:51 ب.ظ

http://stylid.org/# erection pills
DanielKit / جولای 10, 2020 در تاریخ 8:31 ب.ظ

viagra in action viagra
sildenafilst.org – generic viagra
JeromeCup / ژوئن 25, 2020 در تاریخ 2:34 ب.ظ

viagra or cialis cialis vs viagra
bestpricemedz.com cialis vs viagra
JeromeCup / ژوئن 24, 2020 در تاریخ 4:58 ب.ظ

normal dose cialis generic viagra
bestpricemedz.com cialis vs viagra
JeromeCup / ژوئن 22, 2020 در تاریخ 10:06 ب.ظ

cialis prices 20mg generic cialis
bestpricemedz.com cialis
Jasonoxymn / ژوئن 15, 2020 در تاریخ 6:51 ق.ظ

mexican pharmacy without prescription ed meds online without prescription or membership
onlinepharmacyero.com
Jasonoxymn / ژوئن 14, 2020 در تاریخ 2:08 ب.ظ

viagra vs cialis bodybuilding pet meds without vet prescription
onlinepharmacyero.com
Viagra Generic / ژوئن 5, 2020 در تاریخ 2:14 ق.ظ

how does viagra work viagra dosage recommendations
cheap cialis generic no prescription
Viagra Generic / ژوئن 4, 2020 در تاریخ 4:00 ب.ظ

viagra canada real viagra without a doctor prescription
buy cialis new zealand
ClintonSlard / ژوئن 4, 2020 در تاریخ 5:20 ق.ظ

revatio vs viagra best generic viagra websites
cialis blue pills
ClintonSlard / ژوئن 3, 2020 در تاریخ 7:26 ب.ظ

viagra dosage india pharmacy viagra
viagra buy usa
Herbertbop / می 29, 2020 در تاریخ 10:54 ب.ظ

is cialis generic available
http://tadalafilprof.com
DonaldJeags / می 24, 2020 در تاریخ 11:57 ق.ظ

viagra canada buy viagra
DonaldJeags / می 24, 2020 در تاریخ 2:14 ق.ظ

100mg viagra without a doctor prescription buy sildenafil online
VirgilAdert / می 13, 2020 در تاریخ 3:18 ق.ظ

buy cialis online cheapest
buy sildenafil
VirgilAdert / می 12, 2020 در تاریخ 8:12 ب.ظ

buy cialis canada
cheap viagra
VirgilAdert / می 12, 2020 در تاریخ 1:07 ب.ظ

viagra professional for sale
viagra without a doctor prescription
VirgilAdert / می 12, 2020 در تاریخ 6:04 ق.ظ

canadian pharmacy buy cialis professional
viagra pills
VirgilAdert / می 11, 2020 در تاریخ 10:37 ب.ظ

where can i buy cialis or viagra on line
viagra
VirgilAdert / می 11, 2020 در تاریخ 3:25 ب.ظ

viagra sale edmonton
how much is viagra
VirgilAdert / می 11, 2020 در تاریخ 8:08 ق.ظ

order generic levitra
viagra pills
VirgilAdert / می 11, 2020 در تاریخ 12:44 ق.ظ

buy cialis professional uk
viagra pills
VirgilAdert / می 10, 2020 در تاریخ 5:41 ب.ظ

buy viagra for women uk
cheap viagra
VirgilAdert / می 10, 2020 در تاریخ 10:43 ق.ظ

buy levitra thailand
viagra without a doctor prescription
VirgilAdert / می 10, 2020 در تاریخ 3:24 ق.ظ

rx party net pill cialis
viagra pills
VirgilAdert / می 9, 2020 در تاریخ 8:12 ب.ظ

viagra sale manchester
generic viagra 100mg
VirgilAdert / می 9, 2020 در تاریخ 1:09 ب.ظ

buy viagra soho
viagra without doctor prescription
Donaldglact / می 7, 2020 در تاریخ 1:23 ب.ظ

cialis discount generic http://zithazi.com – Azithromycin where can i buy cialis in london
Donaldglact / می 7, 2020 در تاریخ 6:10 ق.ظ

viagra cheap online http://hydroxychloroquine24.com – plaquenil for sale cheap levitra from canada
Donaldglact / می 6, 2020 در تاریخ 11:04 ب.ظ

cheapest viagra cialis levitra http://hydroxychloroquine24.com – plaquenil how do cialis pills look like
Donaldglact / می 6, 2020 در تاریخ 3:54 ب.ظ

buy cialis online no prescription canada http://alexa24ph.com – viagra buy generic cialis professional
Donaldglact / می 6, 2020 در تاریخ 8:29 ق.ظ

buy levitra cheap http://tadal24ph.com – buy cialis order levitra online no prescription
Donaldglact / می 6, 2020 در تاریخ 1:13 ق.ظ

buy generic viagra http://hydroxychloroquine24.com – buy hydroxychloroquine online buy viagra lloyds
Donaldglact / می 5, 2020 در تاریخ 6:01 ب.ظ

cheap viagra online in uk http://kaletra24.com – kaletra price how to cut cialis pills
Donaldglact / می 5, 2020 در تاریخ 10:46 ق.ظ

buy generic cialis pills http://zithazi.com – cheap zithromax buy viagra legally online
Donaldglact / می 5, 2020 در تاریخ 3:23 ق.ظ

buy cialis johannesburg http://zithazi.com – cheap zithromax discount code for cialis
Donaldglact / می 4, 2020 در تاریخ 8:11 ب.ظ

best place buy cialis http://alexa24ph.com – buy viagra viagra sale sydney
Donaldglact / می 4, 2020 در تاریخ 12:51 ب.ظ

where can i find really cheap viagra http://tadal24ph.com – generic tadalafil can you buy levitra over the counter
Elmerescam / آوریل 30, 2020 در تاریخ 5:14 ب.ظ

cheap cialis canadian pharmacy https://www.sildwithdoctorprescription.com where to buy generic cialis
Vernongor / آوریل 23, 2020 در تاریخ 12:59 ب.ظ

cheapest cialis on the internet https://viagrawithoutdoctorspres.com canadian cialis sale
Williamgaisy / آوریل 22, 2020 در تاریخ 12:20 ق.ظ

viagra doses 200 mg http://cialisxtl.com cialis sale cheap
Robertbug / آوریل 21, 2020 در تاریخ 12:20 ب.ظ

buy cialis amazon cialis online cialis for sale online in canada
RogelioQuomo / آوریل 20, 2020 در تاریخ 3:08 ب.ظ

can you buy viagra online https://canadianpharmacystorm.com order viagra nz
AustTearie / جولای 21, 2019 در تاریخ 4:43 ب.ظ

Lioresal 50 Mg viagra Buy Levothyroxine 50mcg Mastercard
AustTearie / جولای 4, 2019 در تاریخ 3:07 ق.ظ

Pfizer Kamagra acheter levitra 20mg en ligne Zithromax Vente Misoprostol20mg Buy Generic Viagra With Paypal
AustTearie / ژوئن 15, 2019 در تاریخ 9:50 ب.ظ

Cialis Generika Per Paypal Propecia 1mg 20mg tadalafil Cialis Viagra Online
AustTearie / ژوئن 2, 2019 در تاریخ 10:18 ق.ظ

Baclofene Traitement buy cialis online Gleiche Wirkung Wie Levitra Buy Amoxicillin Antibodics Online Canada
AustTearie / می 5, 2019 در تاریخ 11:08 ق.ظ

Viagra Maschile Buy Xenical Uk Mail Order Pharmacy Levitra Generic Viagra Pills To Buy In Usa Amoxicillin Dosage For Preschoolers